Anayasa Nedir?

Deren BAYAR

Günlük hayatımızda sürekli duyduğumuz Anayasa’nın ne olduğunu gerçekten biliyor muyuz?

Anayasa kelimesinin Batı dillerindeki kökeni Latince constituere kelimesine dayanır. Constituere ise “birlikte kurma, birlikte yaratma” anlamını taşır. Türkçede anayasa olarak karşılığını bulan kelime ise bütün yasaların ondan doğduğunu gösteren “ana” sözcüğünü yasa kelimesinin başına almıştır.

Anayasa, çoğunluk tarafından sanıldığının aksine yalnızca hukuki bir kavram değildir. Her ne kadar anayasalar devlet kurumları arasındaki yetkiyi, bireyler ve devlet arasındaki ilişkiyi düzenleyen belgeler olsa da aynı zamanda siyasi bir belge özelliğine sahiptirler. Dünyada ne kadar farklı devlet varsa bir o kadar farklı anayasa vardır. Bunun nedeni ise aslında her devletin farklı bireylere, farklı bir halka sahip olmasıdır. Her halkın yönetim şekli, bağlı olduğu kültüre ve mirasa dayanır. Bu nedenle her halk farklı şekillerde yönetilmelidir. Her halkın yönetime ilişkin farklı ihtiyaçları vardır, bunun sonucu olarak da farklı anayasalara ihtiyaç duyarlar.

Peki Anayasa’da neler vardır?

Anayasa, diğer yasaların üstünde yer alır ve yasalar çıkartılırken uyulması gereken sınırları çizer. Yani aslında Anayasa, tüm yasaların toplamı değildir. Bu nedenle anayasanın içerisinde bulacağımız şey yasalar değildir. Anayasada Devletin yetki ve görevleri, devletle bireyler arasındaki ilişkidir.

İşte bu sebeple Türkiye Cumhuriyet Anayasası’nı açtığınızda karşınıza gelecek ilk şey devletin şekli olacaktır. Anayasa bizlere cumhuriyetle yönetildiğimizi söyler. Devamında ise bu cumhuriyetin taşıması gereken özellikleri sayar: demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olması gibi.

Bunun yanı sıra Anayasa’da devletin dilini, milli marşını, bayrağını ve bölünmez bir bütün olduğunu görebiliriz. Ülkemiz güçler ayrılığını benimsemiştir, bu nedenle yasama, yürütme ve yargı gücü ülkemizde farklı birimler tarafından kullanılır. Anayasa aynı zamanda bu güçler ayrılığını güvence altına alır.

Bir vatandaş olarak bilmemiz gereken önemli konulardan biri de Anayasa’nın bizim temel hak ve özgürlüklerimizi belirtmesi ve bunları koruma altına almasıdır.

Anayasa bu hak ve özgürlükleri nasıl koruma altına alır?

Adı üzerinde bahsettiğimiz belge bir anayasadır, bu nedenle ülke sınırları içerisindeki tüm yasaların üzerindedir, onların anasıdır (bkz. Normlar Hiyerarşisi). Bu nedenle bir vatandaş olarak bilmeliyiz ki anayasaya aykırılık demek hukuk sistemindeki en ana, en temel, bizi koruyan en önemli belgeye aykırılıktır. İşte günlük hayatta duyduğumuz anayasaya aykırılığın önemi anayasanın bu denli önemli bir belge olmasından kaynaklanır.

Anayasalar, devlet ve halk arasındaki sessiz sözleşmelerdir. Anayasada yazan hak ve özgürlükler, bizlerin birey olduğumuz için sahip olduğumuz hak ve özgürlüklerdir. Devlet ise bu hak ve özgürlükleri korumakla görevlidir. Örneğin, bir yasa çıkarıldığında, devlet bu yasanın Anayasa’ya uygun olmasını sağlamalıdır ki biz vatandaşlar olarak Anayasal haklarımızdan mahrum olmayalım.

Anayasayı bilmek, en azından Anayasal haklarımızı bilmek günlük hayatta bu aykırılıklara karşı daha bilinçli olmamızı sağlayacaktır. Yalnızca hukuk öğrencileri değil, her vatandaş Anayasal haklarını bilmelidir ki devletin bize karşı sorumluluğunun farkına varsın.

KAYNAKÇA

Ece Göztepe / Aykut Çelebi : “Anayasa Kavramı ve Türkiye’de Anayasa Tartışmaları”, Demokratik Anayasa: Görüşler ve Öneriler (Haz.) Ece Göztepe / Aykut Çelebi, Metis Yayınları, 2012.